Siz de evinizde canlılık, tazelik ve renklilik seviyorsanız, mutlaka bitkilere de ilginiz vardır. Lafı hiç uzatmadan, bitki çoğaltma teknikleri ile ilgili hazırladığımız rehbere geçebilirsiniz.
Bitki Çoğaltma Yöntemleri
Bitki çoğaltma yöntemleri temelde ikiye ayrılır, bunlar generatif (eşeyli) ve vejetatif (eşeysiz) üretimdir. Generatif üretimde tohumdan, vejetatif üretimde ise bitki parçalarından yararlanılır. Her ikisini de ayrıntılı bir şekilde incelemek gerekir.
Generatif (Eşeyli) Üretim Yöntemleri
Tohum ile Üretim
Bu üretim yönteminde dişi ve erkek eşey hücreleri birleşir ve ortaya tohum çıkar. Çıkan tohum da yeni bir birey ortaya çıkarır. Yani bitki çoğaltma yöntemlerinden generatif üretimde, üretim aracı tohumdur.
İç mekan süs bitkileri yetiştirirken en çok kullanılan yöntem generatif üretimdir. Üretimin başarılı olabilmesi için tohumların son derece sağlıklı ve saf halde olması gerekir. Tohumların saflıkları ve çimlenme yetenekleri tohum testi ile öğrenilebilir. Çok yıllık odunsu bitki eşeyli çoğaltma da tohum ile birlikte gerçekleştirilir. Tohumlarda bulunması gereken özellikler ise şu şekildedir:
- Tohumlar hastalıklardan arındırılmış olmalıdır.
- Tohumların yüksek çimlenme yetenekleri olmalıdır.
- Tohum saf olmalıdır. Yani başka herhangi bir tohumla veya yabancı maddelerle karıştırılmamalıdır.
Çimlenmeyi Etkileyen Koşullar
Çimlenme için iç ve dış faktörler önemlidir. İç faktörler tohumun çimlenme için uygun olması, yani tohumun yapısıdır. Dış faktörler ise sulama, sıcaklık, oksijen ve ışıktır.
1. Sulama
Çimlenme olayının ilk ayağı suyun tohum tarafından emilmesi ile başlar. Tohum özelliği, tohum kabuğunun özelliği ve tohum çevresindeki emilebilir su miktarı, suyun alınması için en önemli etkenlerdir. Sulama sıklığı dikkat ve düzen ister. Sulama yapma saati için en iyi seçenek sabahın erken saatleridir.
Sulamadan önce drenaj olup olmadığı kontrol edilmelidir. Fazla sulama yapıldığı takdirde drenaj bu sorunu çözebilir. Diğer yandan toprakta fazla tuz bulunması da dezavantajlı bir durumdur.
2. Sıcaklık
Sıcaklık, çimlenme süresinin düzenlenmesini ve fidelerin büyümesinde etkilidir. Sıcaklık ayarlanırken düşük sıcaklıkta çimlenmenin düşük olacağı, yüksek sıcaklığın da çimlenme için uygun olmadığı bilinmelidir.
3. Oksijen
Tohumlar da birer canlı olduğundan oksijene ihtiyaç duyar. Oksijen miktarı azaldığı takdirde çimlenme durmaz, fakat hızı büyük ölçüde azalma gösterebilir. Drenaj, oksijen konusunda da dikkat edilmesi gereken bir noktadır. Fazla sulama yapıldığında toprakta hava almayı sağlayan boşluklar su ile dolar ve tohumların oksijen almaları zorlaşır.
4. Işık
Işık fidelerin büyümesinde rol oynar. Yetersiz ışıkta fideler sarı renkte, güçsüz ve uzun, yani sağlıksız bir görünümde olur. Diğer yandan yüksek ışık fazla ısı yayacağından bu durum da fideler için zararlıdır. Fidelerin sağlıklı, yani kısa, güçlü ve kalın olabilmeleri için ışık düzeyi iyi ayarlanmalıdır.
Spor ile Üretim
Eğrelti olarak da bilinen çiçeksiz bitkilerin oluşma yöntemidir. Spor, tohumdan farklı bir yapıdadır. Bir hücresi vardır ve nemli ortamlarda yaşar. Genellikle eğrelti yapraklarının alt yüzünde çizgi ve nokta halinde üretilir. Bir spor kesesinin içerisinde bulunurlar ve sporlar olgunlaşınca kese çatlayarak sporları etrafa dağıtır. Sporlar uygun bir ortam bulduklarında çimlenerek yeni bir çiçeksiz bitki oluşturur.
Vejetatif (Eşeysiz) Üretim
Bitkilerin kökü veya başka bitkilerle kaynaştıklarında gelişebilen beden parçaları veya soğan, yumru, kol gibi kendi içerisinde özelleşmiş organları ile yapılan çoğaltmaya eşeysiz üretim denir. Eşeysiz üretim için genellikle kollar, yapraklar ve köklerdir.
Vejetatif (eşeysiz) üretim temelde 4 yöntem kullanılarak gerçekleştirilir. Bunlar:
- Çelik ile Üretim
- Aşı ile Üretim
- Daldırma ile Üretim
- Ayırma ve Bölme ile Üretim
Çelik ile Üretim
Bir bitkinin ana gövdesinin veya değişikliğe uğramış gövdesinin, köklerinin veya yapraklarının ana bitkiden kesilip alınması ve uygun koşullarda, başka bir yerde köklendirilmesi işlemine çelikleme veya çelik ile üretim denir. Bitkiden kesilip, köklendirmek için ayrılan parçalara ise çelik ismi verilir. Daldan bitki çoğaltma için çelik ile üretim yöntemi kullanılır.
- Dar alanlarda küçük parçalarda üretim sağlanabilir.
- Ucuz, basit ve çabuk bir yöntemdir.
- Çelik alınırken bitkinin çeşidinin iyi bilinmesi gerekir.
Aşı ile Üretim
Aşı ile üretim, iki bitki parçalarını kaynaştırmak, birleştirmek ve tek bir bitki gibi büyüyüp gelişmelerini sağlamadır. İki bitki parçasından kökü oluşturan kısma anaç, aşı yerinin üstünde kalan, gövde ve dalları oluşturan kısma ise kalem ya da çeşit denir.
- Aşı ile üretim yaparak çoğaltılmada maliyet açısından güçlük oluşturabilen türlerin çoğaltılmasında yararlıdır.
- Ağaçların zarar görmüş olan kısımlarını onarmak için kullanılabilir.
Daldırma ile Üretim
Ana bitkiden ayrılmamış, yani ana bitkiye halen bağlı olan bir dalın köklendirilmesi işlemidir. Köklendirme tamamlandıktan sonra gövde bitkiden alınır.
- Ortamın yeterince nemli ve iyi havalandırılmış olması gerekir.
- Ana bitkiye ve ana bitkiye bağlı dala aynı bakımlar yapılmaya devam edilmelidir.
- Doğal etkenlerle oluştuğundan ucuz ve basittir.
- Daldırma işlemi için seçilen dalın esnek olması gerekir.
Ayırma ve Bölme ile Üretim
Soğanlar, yumrular, soğanımsı gövdeler, rizomlar, yumru kökler ve yalancı soğanlar gibi bitkilerin üretiminde kullanılır. Soğanlar ve soğanımsı gövdeler ile yapılan çoğaltma işlemine ayırma; rizomları, gövdeleri ve kökleri keserek parçalara ayırma ile yapılan çoğaltma işlemine bölme adı verilir.
- Ayırma işlemi için havaların çok sıcak veya soğuk olmadığı, ilkbahar ve sonbahar ayları idealdir.
- Bölme işleminde alınan parçada mutlaka soğan, soğanımsı ve göz yumrularından birer adet bulunmalıdır.
Sukulent Bitkisi Nasıl Çoğaltılır?
Sukulentler hem özenli bir bakım isteyen, hem de evde bakması en kolay bitkilerdendir. Bu sebeple sağlıklı bir sukulent bitkiniz varsa çoğaltmak isteyebilirsiniz.
- Sukulentin gövdesindeki tüm yapraklar koparılır ve çiçekli baş kısmı gövdeden makasla ayrılır.
- Ayrılan yapraklar bir gün bekletilir ve nemli toprağın üzerine konulur.
- Çok çabuk kök veren sukulentlerin toprağa konulan yaprakları bir süre sonra köklenmeye başlar.
- İlk bitkiden koparılan yapraklar bir süre sonra kurur ve yeni çiçekler tek kalır.
- Bu aşamadan sonra yeni çiçekler başka bir toprağa ekilir. Bunun için yeni bir saksı alınır.
- Sulama için 24 saat beklenmelidir.
- İlk bitkinin sulamasına da devam edilmelidir.
Deve Tabanı Bitkisi Nasıl Çoğaltılır?
Deve tabanının köklendirilmesi suda yapılır. Deve tabanı bitkisi, sağlıklı bir şekilde gelişim gösterebilmesi için fazla sıcaktan ve dik güneş ışınlarından uzak tutulmalıdır. Akdeniz bitki türünden olduğu için 10 derecenin altında köklerinin donma riski de vardır. Bu sebeple çoğaltma işlemi için en uygun zaman ilkbahar ve yaz aylarıdır. Çoğaltma işlemi Haziran ve Temmuz aylarında yapılırsa, günde bir defa yapraklarının nemli bezle silinmesi köklenmeyi hızlandırır.
- Uzun bir dalın, gövdeye yakın bir kısımdan kesilip ayrılır.
- Bir sürahiye dalın yarısının derinliğinde su doldurulur.
- Dal en az 10 cm köklenene kadar beklenir.
- Köklenen deve tabanı bitkisi başka bir toprağa ekilir.
Kauçuk Bitkisi Nasıl Çoğaltılır?
Kauçuk bitkisi çoğaltma işlemi için en uygun yöntem çelikleme yöntemidir. Deve tabanı bitkisinde olduğu gibi suda köklendirme de yapılabilir.
- En üstteki yaprak en az 15 cm altından kesilir.
- Kesilen çelik, saksıdaki toprağa dik ve sağlam olacak şekilde oturtulur.
- Bitki kısa sürede toprağa adapte olarak köklenir.